Sinh địa là gì?
Sinh địa thuộc dạng cây thân thảo, sống được nhiều năm và được biết đến là một trong những vị thuốc quý được sử dụng nhiều trong đông y. Thân cây có chiều cao trung bình khoảng 30 đến 40cm, toàn thân cây có lông phủ xung quanh. Thân rễ mẫm thành củ, lúc đầu mọc thẳng, sau mọc ngang, đường kính từ 0,4 đến 2-3cm.
Lá mọc tập trung ở gốc, phiến lá hình trứng ngược, gốc thuôn, đầu tròn, mép khía răng cưa tròn, gân lá hình mạng lưới nổi rõ ở mặt dưới. Lá có chiều dài trung bình từ 3 đến 15cm, rộng từ 1,5 đến 6cm.
Hoa hình ống, màu tên đỏ, mọc thành chùm trên một cuống dài. Đài và tràng đều hình chuông, tràng hơi cong, dài 3-4cm, mặt ngoài tím sẫm, mặt trong hơi vàng với những đốm tím,3 nhị với 2 nhị lớn. Quả nang, chứa nhiều hạt nhỏ. Mùa hoa quả vào tháng 4 -7
Sinh địa có tên khoa học là Rehmannia glutinosa (Gaertn.) Libosch. ex Steud thuộc họ Hoa mõm chó (Scrophulariacae) và được biết với các tên khác như địa hoàng, nguyên sinh địa,…
Phân bố:
Sinh địa có nguồn gốc từ vùng ôn đới ẩm của Trung Quốc. Cây được di thực và trồng nhiều Ở các tỉnh đồng bằng Bắc bộ và Thanh Hóa, Bắc Giang,…
Bộ phận dùng:
Phần được sử dụng làm thuốc là phần rễ củ (tươi hoặc khô), Đào lấy rễ, loại bỏ thân, lá, rễ con, rửa sạch, dùng tươi là sinh địa hoặc sấy khô là can địa hoàng.
Thành phần hóa học có trong sinh địa:
Theo các nhà nghiên cứu Nhật bản và Triều tiên, trong Sanh địa có các chất Manit (C6H8(OH)6), rehmanin là một glucozit, glucoza và ít caroten. Các tác giả Trung quốc cho rằng trong Sanh địa có ancaloit.
Nghiên cứu khoa học về công dụng của sinh địa:
Theo kết quả nghiên cứu dược lý hiện đại sinh địa hoàng có tác dụng: Chống viêm: Trên thực nghiệm, nước sắc Sinh địa có tác dụng chống viêm. Tác dụng hạ đường huyết rõ rệt trên súc vật: thực nghiệm có đường huyết cao, cũng có thể làm cho đường huyết bình thường của thỏ hạ thấp, Thuốc có tác dụng cường tim, hạ áp, cầm máu, bảo vệ gan, lợi tiểu, chống phóng xạ, chống nấm.
Thuốc có tác dụng ức chế miễn dịch kiểu cocticoit nhưng không làm ức chế hoặc teo tuyến thượng thận. Thực nghiệm đã chứng minh Sinh địa và Thục địa có thể làm giảm tác dụng ức chế chức năng vỏ tuyến thượng thận của cocticoit.
Theo đông y:
Sinh địa có vị ngọt, đắng, tính hàn, quy vào tâm, can và thận. Tác dụng giúp thanh nhiệt, làm mát máu, bổ âm và tăng sinh dịch cơ thể, hỗ trợ chữa thiếu máu, kinh nguyệt không đều, chảy máu cam và trị người yếu mệt.
Công dụng của sinh địa:
- Giúp hỗ trợ hạ đường huyết.
- Hỗ trợ giúp lợi tiểu và cầm máu.
- Giúp dưỡng âm bổ thận.
- Hỗ trợ làm đen râu tóc và chữa huyết hư.
- Hỗ trợ trị kinh nguyệt không đều, tiêu khát, âm hư ho và trị suyễn.
- Hỗ trợ thông huyết mạch, bảo vệ gan thận.
- Hỗ trợ chống phóng xạ và ngoài ra giúp hạ đường huyết hiệu quả.
- Giúp mát gan, thanh lọc thận, bổ máu, nhuận tràng, chống viêm, lợi tiểu và thông huyết mạch.
Một số bài thuốc từ sinh địa:
Bài thuốc lục vị địa hoàng hoàn chữa đau đầu, chóng mặt, cổ khô đau, miệng lưỡi lở loét, tai ù, răng lung lay, lưng đau gối mỏi, di tinh, mộng tinh, mồ hôi trộm, phụ nữ kinh nguyệt không đều, trẻ con gầy yếu:
Sử dụng Thục địa 320g (8 lạng), sơn thù du, sơn dược hay hoài sơn mỗi vị 160g (4 lạng), mẫu đơn-bì, bạch phục linh, trạch tả mỗi vị 120g (3 lạng). Năm vị sau sấy khô tán nhỏ, giã thục địa cho thật mềm nhũn, trộn đều, thêm mật ong viên thành viên bằng hạt ngô. Ngày uống 20-30 viên (8-12g), chia hai lần uống trong 15 phút trước khi ăn cơm.
Bài thuốc Kinh ngọc cao (bài thuốc bổ của Chu Đan Khê) dùng trị ho khan, bệnh lao:
Sinh địa 2.400g (4 cân ta), bạch phục linh 480g (12 lạng ta), nhân sâm 240g (6 lạng), mật ong.trắng 1.200g (2 cân ta). Giã sinh địa vắt lấy nước, thêm mật ong vào, nấu sôi, thêm bạch phục linh và nhân sâm đã tán nhỏ, cho vào lọ, đậy kín, đun cách thuỷ 3 ngày 3 đêm, để nguội. Mỗi lần uống 1-2 thìa, ngày uống 2-3 lần.
Bài thuốc hoàng liên viên (theo sách Thiên Kim Phương) chữa gầy yếu có thể trị đường niệu (đái đường):
Sinh địa 800g, hoàng liên 600g. Giã sinh địa vắt lấy nước, tẩm vào hoàng liên, lấy hoàng liên phơi khô rồi tẩm, cứ như vậy cho đến hết nước sinh địa. Tán nhỏ hoàng liên. Thêm mật vào viên thành viên bằng hạt ngô. Mỗi lần uống 20 viên, mỗi ngày uống 2-3 lần.
Trị bệnh tiểu đường:
Sinh địa hoàng 40g, Sơn dược 40g, Hoàng kỳ 20g, Sơn thù 20g, Tụy heo 12g, sắc nước uống trị tiểu đường.
Trị bệnh nhiễm thời kỳ hồi phục:
Sinh địa 2400g, Bạch linh 480g, Nhân sâm 240g, Mật ong 1200g. Giã Sinh địa vắt nước thêm mật ong nấu sôi, thêm Bạch linh và Nhân sâm đã tán nhỏ cho vào lọ đậy kín đun các thủy 3 ngày 3 đêm để nguội, mỗi lần uống 1 – 2 thìa, ngày 2 – 3 lần.
Lưu ý:
Những thông tin trên chỉ mang tính chất tham khảo, tuyệt đối không tự ý bốc thuốc theo thang hướng dẫn. Để biết thêm thông tin cụ thể vui lòng tham khảo ý kiến của thầy thuốc trước khi sử dụng.
Không dùng sinh địa hoàng cho các trường hợp suy và thấp nặng ở tỳ, đầy bụng hoặc ỉa chảy.
